Блокчейн технологиясы жақында пайда болды, бірақ қауіпсіздік, сенімділік және ашықтық сияқты артықшылықтардың арқасында танымал болды. Блокчейн көбінесе экономикада, атап айтқанда криптовалюталармен жұмыс істеу үшін қолданылады деп саналады. Дегенмен, технология әртүрлі салаларда пайдалы болуы мүмкін. Мақала блокчейн технологиясына шолу жасауға, оның жұмыс істеуінің негізгі принциптерін және технологияны әртүрлі салаларда қолдану жолдарын зерттеуге арналған. Мақалада, блокчейн технологиясының пайда болу тарихын және әртүрлі активтерді есепке алуға арналған бүкіл әлемде таратылатын көп функционалды ақпараттық жүйе болып табылатын технология түсінігін қарастырамыз. Сондай-ақ негізгі артықшылықтарға талдау жүргізілді, олар мыналарды қамтиды: делдалдардың болмауы, енгізілген деректердің өзгермейтіндігі, сондай-ақ орталықсыздандыру және ақпараттың ашықтығы. Артықшылықтармен қатар блокчейн технологиясына тән бірқатар кемшіліктер анықталды. Жұмыс экономика мен қаржы секторында технологияларды пайдалану перспективаларын қарастырады. Бухгалтерлік есепте, есеп беруде, шоттарды салыстыруда және құн объектілерімен операцияларда блокчейн технологиясын қолдануға да тоқаталады. Экономикаға қатысы жоқ өмірдің әртүрлі салаларында технологияларды пайдалануға ерекше көңіл бөлінеді. Нәтижесінде, Қазақстанда және шетелде технологияны дамытудың перспективалық бағыттары анықталады.

https://doi.org/10.48081/QCLY5949

2025

Выпуск 1

Современная образовательная концепция на первое место выдвигает формирование «активного ученика», способного обучаться на протяжении всей жизни. В связи с этим актуализируется проблема обновления и организации самостоятельной работы школьников в процессе обучения любому предмету, в том числе геометрии. Проведённое анкетирование показало, что большая часть учителей математики организует самостоятельную деятельность на уроках геометрии только при решении задач в форме традиционных проверочных работ. В статье описывается один из возможных вариантов методики организации самостоятельной познавательной деятельности школьников в обучении геометрии. Теоретической основой организации самостоятельной работы являются, в частности, концепции полной осознанной саморегуляуии, в том числе, в обучении геометрии. Авторами разработаны и экспериментально проверены программы управления самостоятельной учебно-познавательной деятельностью школьников при обучении геометрии, основой которых является структура регуляторного процесса. Результаты проведённого исследования были апробированы на курсах переподготовки слушателей на базе Московского педагогического государственного университета. Статья имеет важное практическое значение, так как использование разработанных авторами материалов позволит учителю математики, наполняя их геометрическим содержанием учебника, организовать самостоятельную деятельность школьников при освоении геометрических понятий, теорем и поиске решения задач.

https://doi.org/10.48081/JUGG4273

2025

Выпуск 1

В данной статье рассматривается процесс проектирования мобильного приложения «Активный гражданин» с использованием современных методов концептуального моделирования, на основе предпочтений пользователей, которые были выявлены с помощью метода анкетирования. Целью работы стало создание мобильного приложения, максимально соответствующего функциональным потребностям пользователей. При анализе результатов исследования были определены шесть основных функциональных вкладок, которые будут составлять основу структуры приложения: «Новости», «Голосования», «Мероприятия», «Проблемы», «О городе» и «Петиции». Представлены концептуальные модели приложения, построенные на основе полученных данных, а именно: модель архитектуры приложения, описывающая взаимодействие пользователя с сервером (Клиент-Сервер), модель данных приложения, построенная с помощью нотации IDEF1X, описывающая сущности, атрибуты и связи между ними, и модель функциональности приложения (use case диаграмма), показывающая, какой функционал приложения доступен каждой группе пользователей. Таким образом, в результате выявлено, что использование методов концептуального моделирования в сочетании с методом анкетирования способствуют созданию высокофункциональных, удобных приложений, а также помогают сформировать картину будущего мобильного приложения на ранних этапах разработки. Кроме того, использование этих методов позволяет предвидеть потенциальные ошибки.

https://doi.org/10.48081/YSJE9012

2025

Выпуск 1

В современной метрологии, где достоверность результатов измерений на международном уровне играют важную роль, оценка неопределенности является важным фактором для обеспечения точности и надежности измерений. Статья детально освещает процесс оценки неопределенности, начиная с определения источников неопределенности, расчета стандартной и расширенной неопределенности, и заканчивая анализом внешних условий и их влиянием на измерения. Цифровой барометр MSB181, выбранный для исследования, благодаря своему широкому диапазону измерений и высокой точности, подчеркивает надежность метода GUM как инструмента для оценки неопределенности в метрологии. Авторы работы сосредоточились на математическом моделировании показаний барометра, выявлении ключевых источников неопределенности и оценке их влияния на результаты измерений. Особое внимание уделено анализу серий измерений для оценки случайных и систематических источников неопределенности, что позволило сформировать всестороннее понимание процесса оценки неопределенности и внести вклад в методологию выполнения точных измерений. Исследование выявило, что применение метода GUM, совместно с использованием цифрового барометра MSB181, способствует повышению точности измерений. Результаты подтвердили минимальное влияние внешних условий на точность измерений, что демонстрирует эффективность барометра MSB181 в различных условиях, а также значимость комплексного подхода к оценке неопределенности для улучшения качества научных и технических исследований. В заключение, статья подчеркивает важность метода GUM как инструмента для оценки неопределенности измерений, способствующего достижению высокой степени доверия к результатам, что является важным для научных исследований, промышленности, медицины и экологии на глобальном уровне. Ключевые слова: неопределенность измерений, метод GUM, оценка неопределенности, метрология, цифровой барометр, расширенная неопределенность.

https://doi.org/10.48081/OGCQ1404

2025

Выпуск 1

В статье рассматривается применение искусственного интеллекта (ИИ) для оценки уровня владения английским языком в образовательном процессе. Целью исследования является анализ эффективности использования больших языковых моделей в роли экзаменатора. Эксперимент включал тестирование с участием респондентов, чьи результаты оценивались как человеком-экспертом, так и языковыми моделями GPT-4o, Claude 3.5 Sonnet и Gemini. Исследование фокусируется на оценке навыка понимания прочитанного, используя критерии CEFR. Методология включала создание специального текста и вопросов с помощью ChatGPT, проверку на отсутствие в базах данных машинного обучения и разработку промптов для оценки ответов. Результаты продемонстрировали высокую точность оценок ИИ, часто близкую к оценкам эксперта-человека, что подтверждает потенциал внедрения ИИ в образовательный процесс. Однако выявленные различия в оценках указывают на необходимость дальнейшего совершенствования системы, включая дополнительное обучение моделей и интеграцию механизма человеческого контроля. Статья также затрагивает вопросы языка генерации ответов ИИ и проблему "галлюцинаций" нейросетей. Это приводит к выводу о возможности адекватной оценки уровня владения английским языком с помощью предобученных языковых моделей при условии предоставления им подробных инструкций и данных для дообучения.

https://doi.org/10.48081/OOXV1977

2025

Выпуск 1

Бұл мақалада 8.6 Протеус бағдарламасында жобалар құру қарастырылады. Электрлік сұлбалар зерттеледі, тағыда баспа платаның трассировкасы және 3 Д моделдеу. Арнайы даму ортасын қолдана отырып, ендірілген жүйелерді бағдарламалау бойынша зертханалық сабақтарда қолдануға арналған қарапайым бағдарламалар әзірленуде. Протеус - схемалық модельдеу жүйелерінің бірі. Протеус қарапайым аналогтық құрылғыларды ғана емес, сонымен қатар микроконтроллерлерде жасалған күрделі жүйелерді де құрастыруға мүмкіндік береді. Электронды құрылғыларды симуляция жасаған кезде басқа симуляторлардан негізгі артықшылықтарының бірі, ол микроконтроллер мен микропроцессорларды бірнешеуін осы бағдарламада құрастырып, бағдарламасын жазуға болады. Мақалада 8.6 Протеус пакетіндегі схемалық модельдеу жүйесінде электр тізбектерін енгізу қарастырылады. Мұндай модельдеу зертханалық сабақ пен ғылыми-техникалық семинар аясында элементтік базаны дамытудың перспективалық бағыттары бойынша, әсіресе электроника бойынша жаңа міндеттер жағдайында пайдалы болады. Proteus сонымен қатар электроника және автоматтандыру саласында білім беруде және өзін-өзі оқытуда қолданылады. Оның көмегімен студенттер мен энтузиастар электрондық схемалардың жұмыс принциптерін зерттей алады, жобаларды құруда және жөндеуде машықтана алады және өз құрылғыларын жасай алады. Proteus компоненттер мен микроконтроллерлер кітапханаларына қол жеткізуге мүмкіндік береді, бұл оқу процесін интерактивті және практикалық етеді. Proteus-өнеркәсіптік жобалаудан бастап оқыту мен өзін-өзі оқытуға дейін әртүрлі салаларда қолданылатын әмбебап құрал. Бұл дамуды жеделдетуге, жобалардың тиімділігі мен сапасын арттыруға, электроника мен автоматтандыру принциптерін түсінуді жеңілдетуге мүмкіндік береді.

https://doi.org/10.48081/NYLU4553

2025

Выпуск 1

В данной статье рассмотрено влияние длительности электрохимического осаждения оксида графена (rGO) на фотокаталитическую активность наностержней (НС) TiO2. Исследование направлено на улучшение эффективности TiO2 в качестве фотокатализатора, способного ускорять химические реакции под воздействием солнечного света. Актуальность работы обусловлена потребностью в улучшении характеристик TiO2, широко используемого в фотокатализе для очистки воды, воздуха и производства экологически чистой энергии. Основное внимание уделено процессу осаждения слоев оксида графена на поверхность НС TiO2 с целью повышения эффективности разделения и переноса зарядов. В ходе экспериментов были получены пленки из НС TiO2 с различной толщиной слоя rGO, и проведена их оценка на предмет фотокаталитической активности. Морфология исследуемых материалов изучалась с использованием сканирующей электронной микроскопии (СЭМ), а фотокаталитическая активность — по плотности фототока. Результаты показывают, что длительность осаждения существенно влияет на свойства композитов, и оптимизация этого параметра позволяет достичь высокой эффективности фотокатализа. Исследование открывает перспективы разработки новых фотокатализаторов с высокой эффективностью для применения в экологически ориентированных технологиях, включая генерацию энергии и очистку окружающей среды.

https://doi.org10.48081/ELGD3788

2025

Выпуск 1

The relevance of this research is determined by the fact that the quality of training specialists in physics for science and education depends not only on their level of specialized knowledge but also on their cognitive thinking and metacognitive skills. In the digital era, the development of educational content for specialized courses aligned with modern constructivist didactic systems remains a pressing challenge. These systems aim to enhance the learning process through the integration of historical and methodological material. However, in the current practice of scientific and professional education, the application of metacognitive learning technologies is rare due to the lack of systematized historical-methodological content based on primary sources and methodological literature. The study aims to develop historical-methodological didactic content for a specialized course section on «Einstein's Theory of Relativity.» The theoretical basis of the research involves the analysis of primary sources on the topic using a cognitive approach. Research Results: 1) based on a review and analysis of events from the first half of the 20th century, which saw a revolutionary leap in the development of physics content and methodology, historical facts concerning the emergence, development, and formulation of the fundamental principles of Einstein's theory of relativity were selected and methodologically analyzed. 2) a methodological analysis of these facts was conducted to create metacognitive didactic content for student education.

https://doi.org/10.48081/WJYR5545

2025

Выпуск 1

This article focuses on the study of materials used in solid oxide fuel cells (SOFCs) and analyzes their properties, advantages, and disadvantages within key components, including electrolytes, anodes, cathodes, and interconnects. Various manufacturing processes and design solutions aimed at enhancing SOFC efficiency and reducing operating temperatures are discussed. The development of new materials and fabrication techniques is crucial to overcoming challenges associated with high-temperature operation, material degradation, and cost reduction, which remain key barriers to widespread commercialization. Particular attention is given to the use of screen printing as a method for forming porous electrode films, which offers high economic efficiency and flexible process parameter control. Screen printing allows for precise deposition of functional layers, ensuring optimal porosity and thickness, which are critical for enhancing electrochemical performance. The study explores the influence of printing parameters on electrode layer properties, an aspect that remains insufficiently researched in the field of SOFCs. A better understanding of these effects can lead to the development of electrodes with improved catalytic activity, mechanical stability, and long-term durability, thereby enhancing the overall performance of SOFCs. Additionally, the study examines two types of starting electrolyte powders: commercially available gadolinia-doped ceria (GDC) and scandia-stabilized zirconia (ScSZ-n) synthesized via laser evaporation. A particle size analysis using the Brunauer–Emmett–Teller (BET) method revealed significant size discrepancies, necessitating additional processing. The findings contribute to improving the durability and efficiency of SOFCs while facilitating their scalability for industrial applications. By optimizing materials and fabrication techniques, this study provides valuable insights into the advancement of SOFC technology, paving the way for more reliable, cost-effective, and commercially viable fuel cell systems.

https://doi.org/10.48081/MLMT2293

2025

Выпуск 1

Бұл жұмыста глобалды Морри типтес кеңістіктердегі жиынтықтардың функциялардың орта мәндері терминінде компактылығы үшін жеткілікті шарттар ұсынылған. Бұл кеңістіктердің құрылымдық қасиеттерін зерттеуге және олардағы функциялардың әрекетін талдауға басты назар аударылады. Атап айтқанда, салмақ функциясын таңдағанда, мұнда , тұжырымдалған теорема Морри кеңістігі [1] үшін белгілі нәтижені білдіретіні дәлелденді. жағдайда дәлелденген теорема функционалдық талдау теориясының ірге тасы болып табылатын классикалық Фреше-Колмогоров теоремасына дейін төмендейді. Жұмыстың негізгі мақсатына жету үшін жалпыланған Морри кеңістігіндегі функциялардың орташа мәндерін бағалауға қатысты бірнеше көмекші леммалар алдын ала дәлелденген. Бұл леммалар негізгі теореманы дәлелдеудің маңызды құралы ғана емес, сонымен қатар тәуелсіз қызығушылық тудырады, өйткені оларды талдаудың басқа мәселелеріне де қолдануға болады. Сонымен қатар, алынған шарттардың қажеттілігі мен жеткіліктілігі, сондай-ақ олардың функционалдық кеңістіктер теориясының белгілі нәтижелерімен байланысы талқыланады. Алынған нәтижелерді операторлардың жинақылығын және дифференциалдық теңдеулер теориясын зерттеуге қолдануды талқылауға ерекше назар аударылады. Осылайша, жұмыс нәтижелері глобалды Морри типтес кеңістігінің қасиеттері туралы бұрыннан бар идеяларды кеңейтеді және оларды талдау мен оператор теориясының әртүрлі салаларында қолданудың жаңа мүмкіндіктерін ашады.

https://doi.org/10.48081/ZCZM4483

2025

Выпуск 1